Kolejnym obiektem jest dwór w Iwoniczu, wspominany kilkukrotnie w XV-wiecznych źródłach pisanych (w latach 1445, 1464 i 1468), ale tylko w jednym przypadku z bardziej szczegółową charakterystyką. Otóż w 1492 r. Anna, żona Drusiana z Kożuchowa, dokonuje zamiany dóbr z Janem Amorem z Tarnowa, kasztelanem krakowskim, ustępując mu swój dział w Iwoniczu, w tym cały dwór z fortalicją (cum fortalicio alias sz thuyerdza) oraz przekopy położone obok fortalicji i sadzawkę, a otrzymując w zamian 3 łany w Ządzynie w powiecie pilzneńskim oraz 333 grzywny i 16 groszy23 [...]. Podobnie jak w przypadku Rogów wymieniony tu został cały zestaw elementów obronnych, charakterystycznych dla tego typu obiektów, w tym bliżej niesprecyzowany rodzaj obwarowań, dodatkowo otoczony przekopami.
Zadziwiający jest fakt, iż opisane wyżej rozplanowanie dworu zachowało się w niemal niezmienionej formie po dziś dzień. Jest niemal pewne, iż reliktów średniowiecznego obiektu należałoby szukać w obrębie zespołu dworskiego w Iwoniczu, należącego przed II wojną światową do rodu Załuskich [...]. Składa się nań rozległa „sadzawka” o wymiarach ok. 90×120 m, z umiejscowioną pośrodku wyspą (ok. 40×40 m), z którą sąsiaduje od zachodu ogród dworski, otoczony z trzech stron rowami24. Po wewnętrznej stronie tych rowów widoczne są jeszcze ślady dawnych obwałowań ziemnych, w postaci podłużnych garbów. Od strony wschodniej naturalną limitację tego układu tworzy ciek wodny. Całość założenia obejmuje obszar ok. 160×200 m [...]. Jeszcze lepiej układ ten widoczny jest namapie katastralnej z 1854 r. (APR, zesp. 1313, sygn. 3515), gdzie ukazano regularną, prostokątną, niezabudowaną wyspę, otoczoną rozległą sadzawką, przy której znajdują się nowożytne zabudowania i park dworski, otoczony wypełnionymi wodą rowami (ryc. 10: 1). Na nieco późniejszej Spezialkarte z 1879 r. (Spezialkarte… 1879, zone 7, col. XXV), sytuacja nieco się zmienia. Na wyspie dworskiej znajdują się już bliżej niezidentyfikowane zabudowania, a od strony zachodniej prowadzi do niej most (lub grobla?) [...]. Jak widać zespół iwonicki prezentuje się okazale i wydaje się, że kolejni właściciele nie ingerowali zasadniczo w jego pierwotne rozplanowanie. Domniemaną wyspę dworską opuszczono i wybudowano nowy dwór na terenie dawnego przygródka, otoczonego fosami, które zamieniono na stawy rybne, dodatkowo dzieląc je groblami na kilka mniejszych odcinków. Wyspa dworska służyła już tylko jako element dekoracyjny założenia parkowego [...].
Źródło: Curia cum Fortalicio alias Sz Thuyerdza: Późnośredniowieczne Rycerskie Dwory Rycerskie, Dwory Obronne w Ziemi Sanockiej - Perspektywy Badawcze, Kotowicz P. N., Skowroński P., str. 101-124 [w:] Zamki w Karpatach, str. 111-116
_________________
|