W pobliżu brodu Sgiersk znajdował się prawdopodobnie, zaginiony obecnie, gród o nazwie „Comorowgrod”, odnotowany w latach 1411-1413 w relacji Benedykta z Makry, rozjemcy w procesie polsko-krzyżackim. Załoga grodu mogła strzec brodu, obsadzając wał podłużny („Stary Wał”), otaczający go lukiem od zachodu i północy. Wał łączył zabagnioną dolinę Orzyca z bagnami lasu „Raduka”.
Wspomniany Komorówgród występuje w źródłach pod dwoma nazwami, w zależności od tego, która strona dostarczała arbitrowi wiadomości. Ta druga nazwa pojawia się w opisie podróży Benedykta, odbytej na przełomie lutego i marca 1413 r. Oto z Warszawy udał się on przez Nowe Miasto i Ciechanów do „Mucolburga” (12 III), skąd zrobił wypad do Nidzicy (13-14 III) i powrócił (15 III). Ostatecznie 17 marca wyjechał do Krzynowłogi, gdzie przebywał Janusz I, a następnie do Ciechanowa (20 III), rezygnując z prowadzenia postępowania procesowego w „Muculburgu”, ponieważ miejsce to „erat iudici et partibus periculosus, gravis et desertus”, choć wedle świadectwa z 1411 r. istniała tu wieś. Określenie to doskonale pasuje do opisu opuszczonego grodu. Ignacy Zakrzewski uznał, że przekaz ten odnosi się do Wielbarka, co podtrzymali częściowo Marek Radoch i Wiesław Sieradzan, którzy jednak sam „Mucolburg” identyfikowali z Małgą, rudą nad Omulwią.
Tymczasem szczegółowej identyfikacji tego miejsca dostarczają dwa listy wielkiego mistrza z 1420 r., w których najpierw proponuje on Januszowi I odbycie zjazdu „uf dem forte Singirbrast”, a następnie „czu Mockenbergu off der Oretsch” w celu wytyczenia granicy od brodu Sgiersk po ujście Wincenty do Pisy. Przekaz ten współgra z zapisem z 1413 r. „in passu Comorowigrod”48, potwierdzającym funkcjonowanie brodu Sgiersk na początku XV w., o którego wcześniejszym istnieniu i nazwie zapomniał Jan Powierski w wydanej ostatnio pracy.
Omawiana miejscowość występuje w zapisach jako „Mucolburg”, „Mucelburg”, „Mulcelburg”, „Mulcukburg”, „Muculburg” i „Mockenberg”. Jej człon pierwszy jest, moim zdaniem, zniekształconym zapisem niemieckiego „Mücke” — ‘komar’, staropolskiego ‘komor’. Zatem identyczność „Mucolburga-Mockenbergu” z Komorówgrodem, a po odrzuceniu członu utożsamiającego -gród, z Komorowem, została dowiedziona. Dodatkowo potwierdza tę identyfikację odległość dzieląca to miejsce od Nidzicy — „in Gnydburg (Nidzica) a Congo (skrócona, w błędnym zapisie nazwa Komorówgrodu) per duo miliaria vel circa”, co odpowiada odległości około 16 km, dzielących oba te miejsca, podczas gdy Małga leży w oddaleniu około 26 km od Nidzicy, czyli blisko 4 mil. Nieporozumieniem jest zatem wywiedzenie skróconego zapisu tej nazwy (Komorów) od komory celnej, jak to ostatnio uczynił J. Powierski, który ponadto uznał, że człon -gród wskazuje na istnienie krzyżackiej strażnicy. Pomijanie członu -gród w zapisie nazwy Komorówgrodu już na początku XV w. świadczy o tym, że nazwa powstała znacznie wcześniej i musiała odnosić się do umocnienia mazowieckiego, powstałego przed 1341 r., kiedy to obszar po północnej stronie Orzyca dowodnie należał do Mazowsza. W tej sytuacji nazwa niemiecka była kalką nazwy polskiej.
Źródło: Szlaki drogowe w puszczy na pograniczu mazowiecko-pruskim w średniowieczu.Elżbieta Kowalczyk, Kwartlanik Historyczny, rocznik CVI, 1991, 1, str. 9-10
_________________
|