Zarejestruj    Zaloguj    Dział    FAQ

Strona główna forum » Grodziska Wielkopolskie » Bonikowo Grodzisko




Utwórz nowy wątek Odpowiedz w wątku  [ Posty: 4 ] 
 
Autor Wiadomość
 Tytuł: Opis
 Post Napisane: czwartek, 16 lutego 2017, 14:17 
Offline
Avatar użytkownika

Dołączył(a): piątek, 15 lipca 2016, 15:43
Posty: 39258
Grodzisko w Bonikowie stanowi pozostałość wczesnośredniowiecznego grodu Polan z czasów plemiennych. Bonikowska warownia jest przykładem niewielkiego ośrodka grodowego, zarządzanego przez jednego z wielu w pd-zach. rubieży Wielkopolski naczelników-wodzów. Wybudowany olbrzymim nakładem pracy i materiału, po zaledwie półtorawiekowym istnieniu, stał się poniekąd ofiarą przebudowy struktury organizacyjno-osadniczej państwa wczesnopiastowskiego objawiającej się unicestwieniem organizacji społecznej podbitych wspólnot plemiennych. Dziś znacznie zniwelowane, pierwotnie potężne obwarowania, spięte w system drewniano-ziemnych umocnień, lokują ten gród w grupie najlepszych rozwiązań ówczesnej sztuki fortyfikacyjnej. Wartość naukową miejsca podnosi też fakt istnienia tu wcześniejszej osady z najstarszych faz okresu wczesnośredniowiecznego.

Usytuowanie i opis

Grodzisko położone jest na piaszczystej kępie wśród łąk, w terenie nizinnym, podmokłym, niegdyś silnie zabagnionym przez rozlewiska Obry, obecnie osuszonym dzięki wybudowanemu w końcu XIX w. Kanałowi Mosińskiemu. Znajduje się ono ok. 2 km na zach. od wsi Bonikowo i ok. 200 m na zach. od Kanału Mosińskiego.

Grodzisko składa się z kilku członów. Okrągła kotlinka I o średnicy ok. 25 m otoczona jest, częściowo zniszczonym, wałem I o wysokości ok. 2 metrów. Od pd. wsch. przylegają do niej kolejne elementy: kotlinka II (najstarszy gród), otoczona 1,5-metrowej dziś wysokości wałem II, za którym znajduje się kotlinka III o prawie prostokątnym kształcie, ograniczona wysokim na ok. 2 m wałem III oraz sierpowate przedwale. Całe grodzisko obwiedzione jest fosą szerokości ok. 8 metrów. Łącznie długość grodziska wynosi ok. 180 m przy maksymalnej szerokości ok. 100 m i powierzchni wraz z fosami ok. 2,5 hektara.

Aktualnie grodzisko jest nieużytkiem, porośniętym gęstą roślinnością trawiastą.

Historia

Przed wybudowaniem grodu, istniała tutaj, pomiędzy VI a VIII w., osada otwarta. Na jej miejscu wybudowano w 1. poł. IX w. gród, którego kres przypada na 2. poł. X w. lub przełom X i XI wieku. Przypuszcza się, że wieloczłonowy obiekt nie powstał jako inwestycja jednoczasowa, lecz był rozbudowywany. Najstarszy jest wał II. Uzyskane dendrodaty wskazują na jego wzniesienie z drewna ściętego po 815 r. i po 826 roku. Obwałowanie wydzielonego małego gródka (kotlinki I) i poszerzenie pierwotnego grodu poprzez dobudowanie nowego wału III to przypuszczalnie nieco późniejsze inwestycje.

Stan i wyniki badań

Grodzisko w Bonikowie było przedmiotem zainteresowań i wielokrotnych lustracji terenowych już od końca XIX wieku.

W latach 1951-1953 miały miejsce badania wykopaliskowe, które prowadziła Zofia Hołowińska pod kierunkiem prof. Witolda Hensla. Kolejne badania przeprowadzono pod kierownictwem Zofii Hilczerówny w latach 1958-1959. W ramach badań odkryto zarówno konstrukcje obronne, jak i mieszkalne. Zabudowa grodziska to półziemianki z plecionkowymi ściankami i drewnianymi podłogami, którym towarzyszyły jamy gospodarcze. Poszczególne wały były wzniesione odrębnymi technikami. Najstarszy wał II o szerokości ok. 13 m, to wał o gliniano-ziemnym jądrze, od strony zewnętrznej i wewnętrznej oblicowany nieokreślonymi konstrukcjami drewnianymi, z konstrukcją kamienną na szczycie. Jądro wału I stanowiła konstrukcja drewniano-ziemna w postaci nieregularnego rusztu przesypanego piaskiem, z kamiennymi umocnieniami od strony wewnętrznej oraz płaszczem kamiennym od strony zewnętrznej. Szczyt tego wału wieńczyła rozbudowana konstrukcja drewniana. Jądro wału III zostało wzniesione w konstrukcji rusztowej z dostawionymi od zewnątrz skrzyniami drewnianymi wypełnionymi piaskiem, flankowanymi niskim rusztowym przedwalem.

W trakcie badań pozyskano bogaty zbiór ceramiki oraz tzw. zabytków wydzielonych: kościanych (m.in. szydeł, okładzin), kamiennych (m.in. żaren) i metalowych (m.in. noży,szczypiec, fibul i jednej ostrogi).

W latach 90. XX w. pobrano z bonikowskich wałów próbki drewna do datowań w ramach projektu weryfikacji metryki wybranych osiedli obronnych w oparciu o wskazania dendrochronologii, które potwierdziły wcześniejsze datowanie archeologiczne. Dla weryfikacji rozpoznania archeologicznego w kwestii struktury przestrzennej obiektów archeologicznych zastosowano też ostatnio analizy litologiczne (granulometrię) i geochemiczne (m.in. na zawartość fosforu), które wsparły i potwierdziły wnioskowanie archeologiczne.


Źródło: https://zabytek.pl/pl/obiekty/grodzisko-2298

_________________
Obrazek


Góra 
 Zobacz profil  
 
 Tytuł:
 Post Napisane: czwartek, 16 lutego 2017, 14:17 
 


Góra 
  
 
 Tytuł: Re: Opis
 Post Napisane: poniedziałek, 29 stycznia 2018, 23:43 
Offline
Avatar użytkownika

Dołączył(a): piątek, 15 lipca 2016, 15:43
Posty: 39258
Opis:

Grodzisko wklęsłe z fosą, dwukrotnie rozsze­rzone, z wałem dzielącym na 2 części główny element obrony. Średnica ko­tlinki czoła grodziska 37 kr, a sąsiadującej z nim części 45X27 kr.

Położenie: 200 m na zachód od kanału Mosińskiego i o 500 m na po­łudnie od mostu kolejowego przez ten kanał, a 2 km na zachód od Bonikowa wśród błotnistych łąk.

Znaleziska:

Ułamki naczyń glinianych: 1. grubej roboty, 2. całkowicie obtaczanych oraz 3. średniowiecznych. Wśród pier­wszych ułamki z gliny z silną domieszką gruboziarnistego piasku, o brzegach słabo wychylanych na zewnątrz, niektóre zapewne z naczyń jajowatych, niezdobione i całkowicie ręcznie wykonane; wśród całkowicie obtaczanych jeden z cylindryczną szyjką, zdobiony poniżej załomu szyjki ukośnymi nakłuciami, zrobionymi 6-zębowym narzędziem (ryc. 57, rys. 1). Glina tych naczyń za­wiera większą i mniejszą domieszkę gruboziarnistego piasku. Polepa, węgielki drzewne i kości zwierzęce. Znajdowano tu też podobno broń.

Badania archeologiczne:

- 1926 (badania powierzchniowe)

Źródło: http://atlasgrodzisk.pl/component/panarcheowro/?view=details&location=728

_________________
Obrazek


Góra 
 Zobacz profil  
 
 Tytuł: Re: Opis
 Post Napisane: środa, 22 sierpnia 2018, 23:13 
Offline
Avatar użytkownika

Dołączył(a): piątek, 15 lipca 2016, 15:43
Posty: 39258
Grodzisko w Bonikowie leży na łące należącej do p.Kazimierza Kasprzaka. Położone jest ono około 250 m na zachód od Kanału Mosińskiego, płynącego z południa na północ i łączącego Kanał Kościański z Kanałem Prut. Kanał Mosiński przepływa przepustem pod drogą asfaltową wiodącą z Kościana (przez Bonikowo) do Grodziska Wielkopolskiego (przez Kamieniec). Płynie także pod stalowym mostem nieczynnej linii kolejowej, usytuowanym tuż obok przepustu. Tory tej linii biegną równolegle do opisanej powyżej drogi po jej północnej stronie, przechodząc na stronę południową na przejeździe oddalonym około1550 m od mostu na granicy zabudowań Bonikowa (oznaczonej tablicą drogową). W sąsiedztwie mostu i przepustu odchodzi na południe droga gruntowa (dojazd do łąk), która zanika po około 450 m, wyznaczając tym samym miejsce do zaparkowania. Jest ona przejezdna dla samochodu osobowego tylko w suchej porze roku. W innym przypadku należy wybrać do parkowanie poszerzone i pozbawione zarośli pobocze drogi głównej, znajdujące się tuż przed kanałem. Z miejsca wyznaczonego końcem drogi dojazdowej otwiera się rozległy widok na okoliczne łąki oraz na obwałowania leżącego pośród nich grodziska. Tereny te poprzecinane są gęstą siecią rowów i rowków odwadniających, stanowiących charakterystyczny element obszarów nadodrzańskich, do których zalicza się ta lokalizacja.

Samo grodzisko przedstawia się, jako zespół wałów ziemnych i ziemnodrewnianych, częściowo zatartych (zniwelowanych), układających się w skomplikowany system rogalowato wygiętych części. Najlepiej zachowana pozostała część wschodnia, której wały wznoszą się na wysokość około 3 m. Gorzej przedstawia się część środkowa, gdzie obwałowanie dochodzi do wysokości około1.5 m, a najbardziej zniszczona została część zachodnia, z wałami zniwelowanymi do około1.0 m. Grodzisko składa się z owalnej (zachodniej) części zasadniczej, do której od wschodu przylegają trzy kolejne wały półkoliste. Każdy z poszczególnych wałów posiada osobne wejście (widoczne w formie obniżenia), które prowadzi do kotlin leżących w ich wnętrzach (do kotliny środkowej prowadzą dwa - od południa i od północy). Prawie jednakowy poziom poszczególnych kotlin ukształtowany został na wysokości około 2.0 m poniżej korony najwyższych wałów. Średnica zasadniczej kotliny wynosi około 25 m, natomiast wymiary kotliny następnej szacuje się na około 30x18m. Szerokości poszczególnych fragmentów obwałowania wynoszą u podstawy od 10 do 20 m. Zespół wałów otacza fosa o szerokości od 5 do 7 m, i głębokości około 1 m, której przebieg czytelny jest fragmentarycznie (najlepiej od południa i od północy). Długość całego założenia obronnego wynosi około 135 m.

W podziale na poszczególne człony grodziska można domyślać się przydzielonych im funkcji, tj. grodu księcia lub naczelnika, miejsca dla drużyny, miejsca dla rzemieślników oraz służby itp. Wyraźne rozdzielenie tych części daje asumpt do przypuszczeń, iż w bonikowskim grodzie hołdowano zasadom podziału na warstwy społeczne. Pierwociny tej segregacji wykształciły się po rozpadzie wspólnot rodowych (plemiennych) i dokonywały się w okresie przedhistorycznym.

W przedmiotowym przypadku przetrwały one do okresu wczesnego średniowiecza, z którego pochodzi ten obiek (najprawdopodobniej z VII w.) Jego upadek archeolodzy wyznaczają na połowę X w., kiedy tereny dolinne Obry zostały wchłonięte w terytorium państwa piastowskiego. Nie jest wykluczone, że spalenia i zniszczenia bonikowskiego grodu dokonały zbrojne hufce księcia Mieszka I, za którego panowania poszerzał się i kształtował zarys obszarowy piastowskiej domeny (mógł tego dokonać także któryś z przodków tego pierwszego historycznego władcy). Los taki spotykał te ośrodki obronne i osady, które nie chciały podporządkować się zjednoczonej potędze feudalnego księcia. Do snucia takich przypuszczeń uprawniają przeprowadzone na bonikowskim grodzisku wykopy, badania naukowe oraz ich opracowania.

Początki tych działań sięgają XIX wieku, kiedy to zainteresowanie badaczy skierowało się na poszukiwanie i poznawanie tzw. "pamiątek z przeszłości". Na Ziemi Kościańskiej pierwsze profesjonalne prace prowadził prof. J. Kostrzewski, a gruntowne badanie bruszczewskiego grodziska przeprowadził w latach 60-tych XX w. archeolog St.Jasnosz. Jemu to zawdzięczamy wiedzę na temat tego i podobnych obiektów obronnych z doliny Obry. Ciekawostkę związaną z tym grodziskiem stanowi fakt odnalezienia w jego podwalinach tzw. ofiary zakładzinowej, tj. naczyń ceramicznych na produkty spożywcze, przeznaczone dla bóstw i duchów opiekuńczych. Składano je w celu zjednania ich przychylności dla mieszkańców grodu, ich trzód i innego dobytku.

Dziś obiekt ten leży w oddaleniu od zabudowań i siedzib ludzkich, zdeformowany w wyniku erozji, działalności rolniczej i pozbawiony swego dostojeństwa na skutek upływu czasu. Porasta go bujna trawa, zioła łąkowe i kilka pojedynczych, karłowatych krzewów. Ziemia z licznych krecich kopców usytuowanych na grodzisku, ujawnia czasem okruchy tzw. skorup (naczyń ceramicznych) pamiątek po dawnych mieszkańcach tego miejsca. Obiekt ten jak i cała okolica tchnie spokojem, sprzyja wyciszeniu i skłania do kontemplacji. Osoby wrażliwe mogą doznać tu pięknych przeżyć za sprawą "pewnej magii" otaczającej bonikowski kompleks. Ujawnia się ona w poszumie wiatru, śpiewie ptaków, brzęczeniu owadów itp. (resztę podpowie wyobraźnia). Faunę zauważoną na grodzisku reprezentuje lis mieszkający w pojedynczej norze części wschodniej. Wiosną i latem nad łąkami pojawiają się kołujące ptaki drapieżne, siejące postrach wśród drobnego ptactwa, m.in. najliczniejszych tu skowronków. Poza tym warto poznać bonikowskie grodzisko choćby ze względu na jego unikatowy i skomplikowany kształt, zupełnie wyjątkowy wśród tego typu budowli.

_________________
Obrazek


Góra 
 Zobacz profil  
 
 Tytuł: Re: Opis
 Post Napisane: środa, 22 sierpnia 2018, 23:31 
Offline
Avatar użytkownika

Dołączył(a): piątek, 15 lipca 2016, 15:43
Posty: 39258
Położenie:

Grodzisko wczesnośredniowieczne w Bonikowie położone jest na terenie podmokłym, silnie zabagnionym przez rozlewiska Obry. Region środkowej Obry jest największym w Wielkopolsce kompleksem torfowisk rzecznych powstałych poprzez zatorfienie fragmentu dna Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej (Łęgi Obrzańskie). Obecnie teren wokół grodziska w Bonikowie jest odwodniony przez kanał melioracyjny o nazwie Kanał Mosiński, który wybudowano w końcu XIX w.


Kształt i rozmiary grodziska:

Jest to grodzisko typu wklęsłego, wieloczłonowe. Składa się w części północno-zachodniej z kotlinki I otoczonej wałem I. Do opisywanych części od południowego wschodu przylegają dodatkowo dwa wały i przedwale. Wały charakteryzują się różnym stopniem zniszczenia na skutek prac niwelacyjnych podjętych w latach powojennych przez rolników, których zaprzestano na skutek działań konserwatorskich. Całe grodzisko otoczone jest fosą szerokości mniej więcej 8 m, tworzącą wyraźne obniżenie w terenie, wypełniane wodą w dżdżystych porach roku. Rozmiary grodziska to: długość około 180 m, maksymalna szerokość 100 m, powierzchnia wraz z fosami 2,5 ha.

Etapy zasiedlania i rozbudowy grodu – przesłanki archeologiczne:

Badania archeologiczne prowadzono na grodzisku w drugiej połowie lat 50. XX w. pod kierunkiem Zofii Hołowińskiej (Hołowińska 1956). Wyniki tych badań szeroko przeanalizowała Zofia Hilczerówna (Hilczerówna 1967). Wspomniane badania wskazują, że poszczególne części grodziska nie są sobie współczesne. Za najstarszą część uznaje Hilczerówna (1967) wał II okalający kotlinkę II o średnicy około 65 m i okolony fosą (faza B w podziale średniowiecza, 600–800 AD) (tab. 1). Zarówno wał I, jak i wał III są od niego późniejsze. Wnioski te oparto na przesłankach archeologicznych – systematyce materiału ceramicznego od ceramiki ręcznie wykonywanej w fazie A (500–600 AD) do całkowicie obtaczanej w fazie D (950–1050 AD). Drugim dowodem archeologicznym potwierdzającym wniosek o metachroniczności grodziska jest różnica w konstrukcji wałów. Badania licznych grodzisk Wielkopolski wskazują, że starsze wczesnośredniowieczne wały grodzisk mają następującą konstrukcję: jądro stanowi nasypgliniano-ziemny na warstwie humusu pierwotnego, prawdopodobnie umocniony w warstwie szczytowej kamieniami. Szerokość wału II w Bonikowie wynosiła około 13 m, wysokość zachowanych fragmentów wału to około 1,75 m. Fragmenty węgielków drzewnych po stronie zewnętrznej i wewnętrznej wału mogą wskazywać na istnienie konstrukcji drewnianych. Wały późniejsze, młodsze charakteryzuje już, jak w przypadku wału I, konstrukcja rusztowa. Jądro stanowi konstrukcja drewniano-ziemna w postaci rusztu, przewarstwionego piaskiem. Od strony zewnętrznej wał był umacniany prawdopodobnie płaszczem kamiennym. Od strony wewnętrznej oblicowanie mogło być drewniane bądź kamienne. Wał III grodziska w Bonikowie ma konstrukcję złożoną: w części rusztową, w części skrzyniową (skrzynie drewniane wypełnione piaskiem).

Na podstawie niezbyt rozległych przestrzennie badań wykopaliskowych można wyciągnąć wnioski dotyczące rozmieszczenia zabudowy mieszkalnej i gospodarczej w obrębie grodziska. W części starszej występowały zabudowania mieszkalne zagłębione w ziemię. Znajdowały się one głównie w pobliżu wału obronnego, natomiast jamy o charakterze gospodarczym umieszczone były pośrodku majdanu. Jeszcze mniej informacji dotyczy młodszych faz rozwoju omawianego grodziska (kotlinki I i kotlinki III). Napotkano w nich obiekty mieszkalne zarówno o typie naziemnym, jak i zagłębione w ziemię z paleniskiem, podłogą układaną z belek lub desek i piwniczką wewnątrz budynku. Obiekty te charakteryzowały się kilkakrotnymi fazami użytkowania rozdzielonymi warstwami powodziowymi. Z budowli odpowiadających chronologicznie tej fazie wyróżnić można jamę o charakterze magazynowym, z plecionkowymi ścianami, którą odkryto w kotlince I, a służącą do przechowywania ziaren czarnego bzu.

Datowania bezwzględne grodziska:

Chronologia grodziska opiera się także na datowaniach bezwzględnych. Data radiowęglowa uzyskana z paleniska (jama 9) w kotlince II określa jego wiek na 1260±30 BP, czyli AD cal 660–870 (95,4%) (faza B średniowiecza). Z wału I, z fragmentu drewna dębowego, wykonano oznaczenia dendrochronologiczne i określono wiek ścięcia drewna do budowy wału na po AD 807 (faza C średniowiecza). W innym miejscu tego samego wału uzyskano daty dendrochronologiczne: po AD 815 i po AD 826 (również faza C). Z najnowszych datowań radiowęglowych otrzymano datę dla wału III (z poziomu organicznego po konstrukcjach drewnianych): 1225±30 BP (AD cal 760–890) (faza C średniowiecza) oraz wnętrza kotlinki II, gdzie
uzyskano problematyczną datę 880±30 BP, czyli AD cal 1150–1230 (faza E/F średniowiecza). Data ta więc prawdopodobnie pochodzi z warstwy powstałej po zniszczeniu grodu w Bonikowie. Datowania te zbieżne są z ustaleniami archeologicznymi dotyczącymi chronologii grodziska.

Etapy zasiedlania i rozbudowy grodu – przesłanki litologiczne i geochemiczne:

Mając opisany stan rozpoznania archeologicznego stanowiska, postanowiono zastosować w dalszych badaniach grodziska analizy litologiczne i geochemiczne. Celem tych działań miało być potwierdzenie wyników badań archeologicznych dotyczących struktury przestrzennej obiektów mieszkalnych i gospodarczych w starszej, stosunkowo dobrze rozpoznanej części grodziska i poszerzenie zakresu informacji o młodszych, słabo zbadanych fragmentach grodziska. Spośród metod litologicznych zastosowano metodę uziarnienia, uzupełnioną analizą strat prażenia i zawartością węglanu wapnia. Z oznaczeń geochemicznych wymienić należy zawartość fosforu całkowitego, pierwiastków głównych i śladowych: Fe, K, Na, Ca, Mg, Cu, Cr, Co, Zn, Ni, Mn, Pb.

Próbki do analiz pobrano z 44 punktów grodziska, z warstwy podhumusowej stanowiącej wczesnośredniowieczny poziom użytkowania terenu. Przestrzennie obejmowały one zarówno wały, jak i kotlinki na całej powierzchni grodziska. Nie opróbowano jedynie zachodnich i północno-zachodnich części grodziska, w których powojenne działania niwelacyjne rolników zniszczyły formy wałowe, a ponadto fragmenty te są porośnięte roślinnością krzewiastą, co także utrudniało badania.

Wyniki badań:

Wyniki analiz granulometrycznych wskazują, że materiał wykorzystany do budowy wałów nie różni się pod względem litologicznym ani pomiędzy sobą, ani w porównaniu z materiałem otaczającym grodzisko. Są to na ogół piaski drobne lub średnie, o umiarkowanym wysortowaniu, niewielkiej ujemnej skośności i rozkładzie mezokurtycznym, zawierające mikroskopowo widoczne drobiny malakofauny, zapewne pobierane z płytszych mineralnych rozlewisk Obry. Natomiast podwyższona zawartość strat prażenia wskazuje, że w budowie wałów I i II rzeczywiście w większym stopniu mogło być wykorzystywane drewno.

Największe wartości strat prażenia dotyczą użytkowanych wewnętrznych części grodziska, nazywanych przez archeologów kotlinkami. Tę prawidłowość potwierdzają również wyniki analiz geochemicznych, szczególnie zawartości fosforu, która podwaja się w strefach kotlinek. Obecność w tych miejscach fosforu może być wskaźnikiem zarówno obiektów mieszkalnych, jak i jam gospodarczych – piwniczek itp. Podobną prawidłowość w rozmieszczeniu przestrzennym wykazuje zawartość pierwiastków śladowych. Koncentrują się one w strefach przywałowych, po wewnętrznej stronie wałów, w miejscach, w których wały osiągają największą wysokość, co dodatkowo wskazuje na większe wykorzystanie tej strefy w porównaniu z innymi częściami grodziska.

Interesujących wniosków dostarczyła analiza przestrzenna zawartości fosforu i pierwiastków śladowych w aspekcie zróżnicowania chronologicznego różnych części grodziska. Wyniki wspomnianych analiz wyraźnie dowodzą, że najwyższe wartości wielu wskaźników geochemicznych dotyczą kotlinki II, którą Hilczerówna (1967) wskazuje jako najstarszą część grodziska. Sugerować to może rzeczywiście najdłuższy czas eksploatacji tej kotlinki bądź największą
intensywność jej wykorzystania.

Źródło: Główne etapy zasiedlenia i rozbudowy grodziska w Bonikowie (Wielkopolska) w świetle badań litologicznych i geochemicznych, Iwona Hildebrandt-Radke [w:] Landform Analysis, Vol. 16: 77–80 (2011)

_________________
Obrazek


Góra 
 Zobacz profil  
 
 Tytuł:
 Post Napisane: środa, 22 sierpnia 2018, 23:31 
 


Góra 
  
 
Wyświetl posty nie starsze niż:  Sortuj wg  
 
Utwórz nowy wątek Odpowiedz w wątku  [ Posty: 4 ] 

Strona główna forum » Grodziska Wielkopolskie » Bonikowo Grodzisko


Kto przegląda forum

Użytkownicy przeglądający ten dział: Brak zidentyfikowanych użytkowników i 1 gość

 
 

 
Nie możesz rozpoczynać nowych wątków
Nie możesz odpowiadać w wątkach
Nie możesz edytować swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz dodawać załączników

Skocz do:  
cron
To forum działa w systemie phorum.pl
Masz pomysł na forum? Załóż forum za darmo!
Forum narusza regulamin? Powiadom nas o tym!
Tłumaczenie phpBB3.PL